اسلام

 اثرات تربیتی آزمایش های الهی
1- ایجاد آگاهی
مرتضی مطهری می نویسد:«سختی و گرفتاری ها هم تربیت کننده فرد و هم بیدار کننده ملت ها است. سختی، بیدار سازنده و هوشیار کننده انسان های خفته و تحریک کننده عزم ها و اراده  ها است سختی و گرفتاری ها هم تربیت کننده فرد و هم بیدار کننده ملت ها است. سختی، بیدار سازنده و هوشیار کننده انسان های خفته و تحریک کننده عزم ها و اراده  ها است؛ زیرا خاصیت حیات این است که در برابر سختی ها مقاومت کند و به طور خود آگاه و ناخود آگاه آماده مقابله با آن شوند»[1]

2 - تقویت انگیزه
بدون شک، داشتن انگیزه کافی برای هر عملی، یکی از مهم ترین مسائل تربیتی به شمار می آید. در آیات متعددی خداوند با تشویق تلاش انسان ها، اقدام به تقویت انگیزه و اراده افراد می کند. «الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا»[2] ؛ (خدایی که مرگ و زندگانی را آفرید که شما بندگان را بیازماید تا کدام نیکو کار تر است …) در این آیه تشویق و تقویت اراده و انگیزه برای انجام رفتار های نیکو مورد تأکید قرار گرفته است.

3- فراهم کردن زمینه توبه
از دیگر اثرات و کار کرد های تربیتی آزمایش های الهی این است که انسان را برای تصمیم گیری به توبه، ندامت و طلب عفو و مغفرت از درگاه باری تعالی امیدوار می کند. در همین رابطه خداوند می فرماید:     «…وَبَلَوْنَاهُمْ بِالْحَسَنَاتِ وَالسَّيِّئَاتِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ»[3]؛ … و آن ها را به نیکی و بدی ها آزمودیم تا شاید بازگردند. بنابر این آزمایش های الهی، صرفاً جنبه تذکر دارند تا بندگان را وادار به توبه نمایند.

4- ایجاد رقابت
ایجاد رقابت در بین انسان ها جهت پیشی گرفتن در اعمال خدا پسندانه خیلی اهمیت دارد. و عمل آزمودن می تواند به این حس رقابت دامن نهد. بنابر این اصل سبقت و روش ابتلاء می توانند با یکدیگر در ارتباط باشند انسان مؤمن که همیشه مبتلا و به هوش است، طبیعتاً سبقت می گیرد و در آزمون موفق می شود و وجهه والسابقون به خود می گیرد و در نهایت جزء مقربین درگاه احدیت می شود.

5- شایستگی دریافت پاداش و کیفر
به طور کلی رشد شخصیت، درجه معنوی یا نعمت، همگی در اصطلاح روانشناسی امروزی پاداش نامیده می شوند . به هر حال نتایج هر امتحانی، بدون پاسخ نخواهند بود. چنانچه خداوند به همین موضوع در آیه شریفه زیر اشاره دارد:«او کسی است که شما را خلیفه زمین قرار داد و برخی را به درجاتی بر بعضی دیگر برتری داد تا شما را در آنچه به شما داده آزموده کند، پروردگارت کیفر کردار را به زودی می دهد و هم او آموزگار و مهربان است»[4]

6- پیشرفت انسان
از دیگر اثرات و نتایج تربیتی آزمایش های الهی فراهم کردن زمینه، جهت ارتقاء انسان به مقام یک انسان

کامل است. بر اساس این کار کرد، هر حرکت و پاسخ مثبت انسان به آزمایش های الهی از قبیل صبر و

توکل و سفارش دیگر مومنین به بردباری و یا کمک به آسیب دیدگان و ابراز همدری با آنان، اعم از مالی،

فکری و یا عقیدتی منجر به ارتقاء انسان می شود.

مرتضی مطهری ، اثرات تربیتی بلایا ، ص 156 .. [1]
سوره ملک ، 67 ، آیه 2 .. [2]
سوره اعراف ، 7 ، آیه 168 .. [3]
سوره انعام ، 6 ، آیه 165 . . [4]